Free media looks to be an egalitarian concept: Murtaza Siyal

Interview

Murtaza Siyal

By Nazia Qureshi

In our society we see people who are popular due to their work and such people are very necessary for the indemnification of the society. Murtaza Siyal is a famous columnist and can be named among such people.

He was born on 29th June 1965 at Halani town, distract Noshero Feroz. He completed his primary education at his home town. He did masters in Journalism from University of Sindh in 1991.

He was appointed as PRO in University of Sindh in 1992, where he served for eight years. Then he was appointed as additional register for two years and also served as public administrator in University of Sindh for four years.

Mr Murtaza Siyal received many awards including All Pakistan Newspaper Society (APNS) award 2005-2006 for best columnist. Currently Murtaza Siyal is editorial in charge of Ibrat magazine since 1989.

Q: Why did you choose journalism as a profession?

A: I started writing in 1978, while I was student of class 8th. I wrote about the civic problems at Halani Town. The write up appeared in a Karachi based daily newspaper Sindh. At the time I did not had any idea about the profession. Well the first write up in print, thus encouraged and further motivated me to write. That was only the beginning. I kept writing and the journey kept progressing. Eventually I got admission at University of Sindh, did M.A in Mass Communication and then the profession was the logical outcome.

Q: Do you agree media is now free in Pakistan?

A: Freedom of media is an unending debate topic. However in Pakistan, media now enjoys substantial freedom in the Asian context if one may look back to seventies and eighties.

Q: What is concept of free media?

A: Free media looks to be an egalitarian concept. I hope you will agree that each of the perceived human freedoms ought to be watched by certain responsibilities.

Q: What are the reasons that Sindhi media is less developed than Urdu and English?
A: Media in a given language can develop in terms of size and composition of its primary audience. Given the characteristics of Sindhi society the Sindhi media seems to have developed responsively.

Q: What necessary qualities are required for a person entering media?

A: Integrity, objectivity and neutrality are necessary qualities required for a media person.

Q: What are the main qualities to write a good column?

A: Relevance, harmony as well as balance can facilitate a good column and its columnist.

Q: Do you agree all facilities are available to the journalists?

A: Your question is vague. I can just say that a professional deserves to be amply facilitated for adequately performing his/her duties.

Q: What are the responsibilities of a good PRO?

A: To promote consistently positive image of an organization.

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi.
Also visit www.weeklyroshni.com
S.Ahsan

Expression Unlimited - By Samar Ahsan

Feature

By Samar Ahsan

In the age of globalization the world has become a smaller place. The social networking websites are gaining lot of popularity these days and are here to stay among the educated people using one or the other such sites.

Communication has become more effective and easier than ever with the help of such portals. These have played a crucial role in bridging boundaries, crossing the oceans and enabling people around the world to communicate on a common platform.

I am trying to find out the impact of these networking sites on the personal and professional lives of people who use them. It is a very subjective question to answer and is very opinion based. Research has shown that social networks operate on many levels, from families up to the level of nations and play a critical role in determining the way problems could be solved.

The amount of personal information shared on Twitter, Myspace, Facebook, Orkut message boards or whatever the social networking flavor of the mouth are some what mind blowing.

It's obvious that the information we share on these sites is kept there for a reason. It's as if we are reaching out to the world, trying to quench that ever present thirst for attention and sense of importance.

These forums can easily be termed as “Virtual Walls” which are interactive platforms for sharing, views and opinion building. The issues discussed on these “Virtual Walls” are mostly argumentative. One important aspect of these websites is discussion forums, blogs and message boards. People are found imposing their views on others as think they are the only intellectuals left on the earth with idiots. I used to participate in discussion forums but there were some people who had difficulty in accepting opinions.

Some were too stubborn, narrow minded and short tempered to actually understand what the facts and common sense might have stated.

These walls are read, written and erased just like graffiti or wall chalking around the world. No one is banned, pushed or accused of whatever they like to post here. People can get away with anything, from aiming brutally at other religions, countries, individuals and culture. Offenders may get punished or may be banned for online forums, but it happens rarely.

In short, people who like themselves tend to show more to the world about themselves. They will try to prove their righteousness and other's wrongfulness strongly, till one surrenders. Attitudes like these are quite common among people.

There is nothing which is not being discussed in these forums. One can find topics from religion to culture, from education to knowledge, politics to terrorism and from homes to ramps.

Nothing is filtered unless the forum's owner or moderator takes responsibility to keep things in control.

Immature brains are prone to such materials which can indulge them in non ethical practices, extremism and uncertainty.

Many topics discussed in forums refer various social behaviors. A forum portrays the ideas, direction and beliefs of majority and even minority of members. One can easily analyze the trends followed and make a hypothetical report about what is psychology of these bloggers.

If you search these groups with phrase “Pakistan”, you will see millions of results. Some may be talking about current events of our country while others would be working to damage somewhat remaining positive reputation. It is quite astonishing that a fine estimation of people eager to settle abroad can be drawn, expressing the hatred and disappointments among commoners.

These forums are providing an outlet for expressing whatever one wishes and hence give a feeling of being heard. Millions of people access them every day and if these forums are managed properly, they can be used as strongest tool to get a positive message across the borders. There is strong need to provide a positive direction, awareness and motivation for a change world demands.

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi.
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Entertainment has dominated Information

Article

By Mehwish Rehman

The world has changed into a global village. Today lots of tools regarding information are like television, newspaper and internet are available. Our generations are much more attracted by these tools and they maintain a mind level of audience.

These informative tools and technologies do facilitate our generation in education. The internet however has become source to build, interact, communicate and disseminate information to masses.

Websites are the latest tool of information and are more successful in approach. They establish online relationship between the students and their studies. Provide an in depth information and interaction.

On the contrary, our new generation responds in a variety of behaviors. Today, our youth regularly watch television and use internet but mostly they use these sources for entertainment not for knowledge. They chat with their friends, talk on cell phones.

It is a true fact that humans need entertainment for relaxation of their mind but just for limited time. Different tools of information available for youngster. They should use these facilities positively and take advantage of them. Only five to ten percent youth use internet as a tool for gathering information and knowledge while majority move towards entertainment.

It can be argued that entertainment has existed since years in the form of parables and fables which promoted social change in our society.

Entertainment decreases ability and knowledge of teenagers and it also impacts on different cultures of communities. Everyone accept their customs and traditions due to which social changes occur in societies which prevail wrong effects.

When we are adolescent, we get to use these informative sources in the school libraries, encyclopedia and parents. All these sources are trusted.

When we grow up, these sources are available in state library, newspaper, television, bookstores and current magazines, but now days; these sources are used negatively by youngsters.

In olden times, there used to be less sources of information so it was much easier to verify the data collected from a specific source, where as now, number of sources and information available on them is so huge that it feels like measuring a giant mountain to verify a small sentence.

Though information has reached at our finger tips but the capacity of people to absorb and acquire that information is not that much which it should have been with the pace of time.

Youth should change its preferences because its need of time to realize that knowledge and information is the thing that can make something while entertainment is not the primary factor.

The habit of book reading should be inculcated among our new generation so that the dominance of entertainment section could be overcome.

No nation can progress with its entertainment or field of amusement. Only exploration of knowledge can make the difference.

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi
Also visit www.weeklyroshni.com
S.Ahsan

Ayoob khoso Interview in Sindhi

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Profile of Hayat Ali Shah - Sindhi: by Poonam

Profile

Hayat Ali Shah

By Poonam Laghari

وڏيون خواهشون رکڻ ۽ آسمان جا تارا لاهڻ هر انسان جو خواب هوندو آهي. پر ڪجهه ماڻهو اهڙا به هوندا آهن، جيڪي تمام ننڍيون خواهشون رکندا آهن ۽ پوري ٿيڻ تي خوش ٿيندا آهن. اهڙا ماڻهو پنهنجي ذات جي دائري تائين محدود نه رهندا آهن پر پنهنجي آس پاس رهندڙ هر جاندار کي ايترو ئي حق ڏيندا آهن. جيڪو سندن مالڪ جو ڏنل هوندو آهي ۽ اهڙا ماڻهو زندگي جي هر باريڪ پهلو کي ايتري ئي باريڪ بيني سان ڏسن ٿا. جيڪي عام ماڻهو نٿا ڏسي سگهن.

جڏهن ته حيات علي شاهه جهڙا ماڻهو زندگي جي حقيقت سان هر وقت آشنا رهن ٿا. ۽ پنهنجا احساس ۽ تجربا ماڻهن تائين ادب جي مختلف صنفن ذريعي پهچائيندا رهندا آهن. ۽ عام ماڻهو جي حياتي کي با مقصد بڻائڻ جي پوري ڪوشش ڪن ٿا. حيات علي شاهه بخاري پنهنجي زندگي جا ورهيه اليڪٽرانڪ ۽ پرنٽ ميڊيا کي ڏنا آهن ۽ اڃا به پنهنجون خدمتون سرانجام ڏيئي رهيا آهن. سندن پيدائش 12 اپريل 1947ع ۾ هٽڙي جي ڳوٺ حيدرآباد ۾ ٿي. سندن والد هڪ پوليس آفيسر هو. حيات شاهه کي اداڪاري جو تمام گهڻو شوق هو.

پي ٽي وي جي پروڊيوسر هارون رند ميڊيا ڏانهن ڌيان ڇڪايو. جنهن سبب تعليم متاثر ٿي ۽ تعليم مڪمل نه ڪري سگهيس ۽ فقط انٽر پاس ڪيو. سندن ڪيريئر جو آغاز 1967ع کان ٿيو ۽ پهرين ريڊيو پاڪستان تي هڪ آرٽسٽ طور ڪم ڪيو ان دؤران لکڻ جو ڪم به شروع ڪري ڇڏيائون ۽ 100 کان وڌيڪ ريڊيو تي ڊرامه لکيائون جيڪي اڄ تائين ڪنهن به ليکڪ نه لکيا اهن. اهي ڊراما تمام گهڻا مقبول ٿيا. 100 کان به وڌيڪ ڊراما لکڻ سبب کين نالو ”ورلڊ رڪارڊ“ ۾ هئڻ گهرجي ها پر بدقسمتي سان ائين نه ٿي سگهيو. مختلف ٽي وي چئنل لاءِ ڊراما پڻ لکيائون، جنهن ۾ پي ٽي وي لاءِ خواب ۽ خواهشون، سولو پليز ۽ سنڌ ٽي وي لاءِ پڻ ڊراما لکيائون، جن مان چنڊ گرهڻ هلندڙ آهي. پاڻ نه فقط سنجيده ڊرامه لکيائون پر مزاحيه ڪهاڻين ۾ به سندن ڪو مٽ نه آهي. مزاحيه ڪهاڻيون لکڻ تي کين تمام سٺي موٽ ملي. مهراڻ ٽي وي فيوز ٽريڪ هلندڙ آهي ۽ مهراڻ ٽي وي لاءِ پڻ هڪ مزاحيه ڊرامو لکيو اٿن جيڪو چار قسطن تي مشتمل آهي. پاڻ سنڌي فلم ۾ پڻ بهترين ڪارڪردگي ڏيکاريائون، جنهن ۾ هڪ ليکڪ، ڪو اسسٽنٽ ڊائريڪٽر طور پڻ ڪم ڪيو. جتي سندن هميشه ڪوشش هئي ته سنڌي فلمن ۾ سنڌي ڪلچر نمايان ٿئي. سندن هر فلم سنڌي ڪلچر تي مشتمل آهي. جيجل ماءُ، رت جا رشتا ۾ اسسٽنٽ ڊائريڪٽر طور ڪم ڪيائون ۽ رت جي راند ۾ اچانڪ کين اداڪاري ڪرڻي پئي ڇاڪاڻ ته ان وقت هڪ آرٽسٽ وقت تي نه پهچي سگهيو.

هڪ سرائڪي فلم ”ڌيان نمائيان“ ۾ پڻ اسسٽنٽ ڊائريڪٽر طور ڪم ڪيو ۽ پوءِ جلد ئي لاهور هليا ويا. اهو سندن گولڊن پيريڊ هو، ۽ اتي جي ماڻهن کان تمام گهڻو متاثر ٿيا ۽ سٺي موٽ حاصل ڪيائون. اها فلم به ڪلچر تي مشتمل هئي. جنهن سبب رليون، دلا، کٽون وغيره سنڌ مان ئي کڻي وڃڻا پيا ته جيئن فلم ۾ سنڌي ڪلچر نمايان ڪري سگهن. پوءِ سنڌي فلمن جو بجيٽ وڌيڪ هجڻ ڪري کين اهو سلسلو اتي ئي ختم ڪرڻو پيو ۽ حڪومت به ڪو تعاون نه ڪيو ۽ سئنيما گهر آهستي آهستي بند ٿي ويا. پاڻ پنجابي فلم ۾ ڊائريڪشن پڻ ڪيائون. خام وطن، ڪاوش ۾ سب ايڊيٽر ۽ نيوز ايڊيٽر جي حيثيت سان ڪم ڪيائون ۽ عبرت ۾ ايڊيٽر ۽ نيوز ايڊيٽر جو ڪم جاري رکيو پيا اچن. عبرت به چهنڊڙيون ۽ سنڊي ايڊيشن ۾ ڪالم پڻ لکندا آهن. سندن چوڻ آهي ته عبرت ۾ خوش آهيان پر جيڪڏهن اليڪٽرانڪ ميڊيا ۾ موقعو مليو ته ضرور ڪم ڪندس. سندس زندگي جو دلچسپ واقعو هن ريت آهي ته ڪجهه سال اڳ ڪراچي صدر جي سئنيما ۾ هڪ انگريزي فلم ”ورلڊ وار“ چڙهيل هئي، جنهن کي ڏسڻ جو کين تمام گهڻو شوق جاڳيو. محبوب عالم ۽ ظفر جهانگير به ساڻن گڏ هئا. پئسا تمام گهٽ هجڻ هنن کي يا ته فلم ڏسڻي هئي يا ماني کائڻي هنن پنهنجي پيٽ کي بک ڏئي به اها فلم ڏٺي. آخر ۾ هنن اهو فيصلو ڪيو ته بکيا رهنداسين، پر فلم لازمي ڏسنداسين. پاڻ هٿن سان ڪمپوزنگ جو ڪم ڪيائون، پر ڪڏهن به پنهنجي فرض کان نه ڪيٻايائون. تمام گهڻيون تڪليفون کين درپيش آيون پر همت نه هاريائون ۽ اڳتي وڌندا ويا.

حيات علي شاهه تمام حساس طبعيت جا مالڪ ۽ کائڻ جا تمام گهڻا شوقين آهن. سندن پسنديده گل گلاب آهي. پاڻ ليکڪ اشفاق احمد ۽ ان جي زال کان تمام گهڻو متاثر آهن، سندن پيغام آهي ته شاگرد جيڪي ميڊيا ۾ اچڻ چاهين ٿا اهي تمام گهڻي سخت محنت ڪئي ۽ پنهنجي ڪلچر کي اجاگر ڪن. حيات شاهه کي زندگي مان ڪا به شڪايت نه آهي. هو انهيءَ مقام تي تمام گهڻا خوش آهن.

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi

Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Tree chopping - وڻن جي واڍي

Article
By Tanveer ul Haq

اسان جانورن پکين ۽ جيتن جڻن جي زندگي جو سڌو تعلق ماحول سان آهي. هن ڪائنات ۾ وجود رکندڙ هر شيءِ جو تعلق هڪ ٻئي سان آهي. ايئن کڻي چئجي ته هي سڀئي شيون هڪٻئي تي ڀاڙين ٿيون. انسان جي زندگي مان جيڪڏهن جانور، پکي، وڻ، جبل، درياءُ ۽ سمنڊ ساٿ ڇڏي ڏين ته انسان جو وجود باقي نه رهندو ان ڪري پنهنجي زندگي برقرار ۽ سُکي رکڻ لاءِ ماحول کي بچائڻ لازمي آهي.

مسلسل ڪيترن ئي سالن کان جنهن نموني سان وڻن جي واڍي ٿي رهي آهي ان جو دنگ خبر ناهي ڪٿي ٿيندو. وڻ جيڪي رڳو سونهن ۽ ڇانوءَ نه ٿا ڏين پر انهن کانسواءِ انسانن ۽ حيوانن جو زنده رهڻ به ممڪن نه آهي. وڻن جي پوکائي سان ڪلر ۽ سم ۾ به گھٽتائي اچي ٿي. ۽ گهڻي کان گهڻا وڻ پوکڻ سان هوا ۾ گدلاڻ جو خاتمو اچي ٿو پر اسان وٽ ڏينهون ڏينهن وڻن جي واڍي جي ڪري هوا ۾ گدلاڻ جو اضافو ٿي رهيو آهي ڪارخانن، گاڏين ۽ سرن جي بٺن مان نڪرندڙ دونهون هوا کي گدلو ڪري ٿو جنهن سبب سهڪ، ڦڦڙن، چمڙي ۽ دل جون بيماريون ٿين ٿيون ۽ ٻيلن کي وري ڪائنات جا ڦڦڙ چيو ويندو آهي ۽ ڌرتي جي گولي تي هر ساهواري شيءِ جو جيئاپو ٻئي ساهواري سان ڳنڍيل آهي. جي اسان پکين کان وڻ کسيندا رهياسين ته خود اسان جي پيرن هيٺيان به زمين نه رهندي. خبر ناهي ڇو هر روڊ رستي تي وڍيل وڻن جون ٽراليون وس وارن کي نظر نه ٿيون اچن. جنهن نموني ۽ جيتري سطح تي گڊو ۽ ڪنڌڪوٽ جي ٻيلن کان وٺي سنڌوءَ جي ٻنهي پاسن جي ٻيلن کي ڌاڙيلن جي آڙ ۾ ناس ڪري انهن ٻيلن جي واڌي شروع ڪئي وئي. ان جي تفتيش ڪرائبي ته ملوث ماڻهو انهن ڌاڙيلن کان به وڌيڪ ڏوهاري ثابت ٿيندا. درياءَ جي يا ڪچي جي ٻيلن جي ڀينگ ڪرڻ بعد هاڻ واهن ۽ شاخن جي ڪنارن تان وڻ وٺجي رهيا آهن ۽ ماڻهو وڻ وٺي شهر اڏي رهيا آهن.



اسان اختيارن کي اپيل ٿا ڪريون ته اسان جي ملڪ جي ٻيلا ۽روڊ رستن کي ٻيهر وڻن سان
سينگاريو وڃي ۽ ملڪ جي ماڻهن کي انهن خطرناڪ بيمارين کان بچايو وڃي جيڪي ماحول ۾ گدلاڻ سبب ڦهلجن ٿا.

هاڻي اعلا اختيارن کي انهي نازڪ مسئلي خلاف ڪي انتهائي اهم قدم کڻڻ جي ضرورت آهي نه ته اهي وڻ جيڪي اسان جي جيئڻ جو سهارو آهن اهي مڪمل طور تباهه ۽ ختم ٿي ويندا.*

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Interview
Asad Qureshi ( Sadoro )

By Zohaib Qureshi


Also visit www.weeklyroshni.com[ The practical work done under supervision of renowned journalist Sir Sohail Sangi] 
S.Ahsan

مختار احمد مھر Profile

Profile

Prof. Mukhtair Ahmed Mehar
By Ghulam Asghar Tunio

دنيا ۾ ڪيترائي شخص ماڻھن جي دل ۾ پنھنجا ڪيل ڪارناما ڇڏي ۽ چِٽي ويا آھن. جو ھر شخص انھن کي ڏسڻ ۽ ملڻ جي آس رکندو آھي ۽ اھو سلسلو اڄ به جاري آھي ۽ ھميشه جاري رھندو ھر انسان پنھنجي اخلاق ۽ ڪم جي لحاظ سان سڃاتو ويندو آھي. تن مان ڊاڪٽر اسسٽنٽ پروفيسر مختار احمد مھر به ھڪ آھي، جنھن پنھجي زندگي ۾ لڳاتار محنت ڪري پنھجو مقصد حاصل ڪيو، مختيار احمد مھر 30 نومبر 1973ع ۾ شڪارپور جي ميراڻي محله ۾ جنم ورتو، ابتدائي تعليم گورنمينٽ پرائمري اسڪول ريلوي ڪالوني مان حاصل ڪئي جنھن جي چوڌاري مڇين جي واپارين جا مرڪز آھن، ننڍي ھوندي کان کيس مڇين سان دلچسپي ۽ ان جي پالڻ سان لڳاءُ ٿي ويو مڊل ۽ ھاءِ اسڪول جي تعليم اسڪول نمبر ٽو مان حاصل ڪئي انٽرميڊيٽ جي تعليم سي اينڊ ايس ڊگري ڪاليج مان حاصل ڪئي.

ڪنگ بروليس جو مثال ڏسي محنت ۽ ڪوشش جاري رکي ڇو ته محنت ۽ ڪوشش ڪاميابي جي ڪنجي آھي ڇو ته جيڪو ڪوريئڙو جبل تي چڙھڻ ۾ ڇھ دفا ناڪام ٿيو آخر ۾ ڪامياب ٿي ويو ان کان پوءِ بي ايس سي شاھ عبداللطيف يونيورسٽي مان حاصل ڪئي ۽ فريش واٽر بائيولاجي ۽ فشريز شعبي سنڌ يونيورسٽي مان فرسٽ ڪلاس ۽ فرسٽ پوزيشن ۾ حاصل ڪئي.



1997ع ۾ فشريز سروي پروجيڪٽ ايل بي او ڊي سانگھڙ ۽ چوٽياريون ريزو، واٽر ٽائڊل لنڪ ليڪ ضلعي بدين تي ڪم ڪيو ۽ ھڪ سال لاءِ ريسرچ آفيسر رھيو بعد ۾ 1998ع ۾ پروگرام جي ڪاميابي جي تڪميل بعد شعبي فريش واٽر بائيولاجي ۽ فشريز شعبي 2001ع ۾ ايسوسيئيٽ ريسرچ طور ڪم سر انجام ڏنائين. 2001ع ۾ ليڪــچــرار طــور جــوائــن ڪــيــائين 2004ع جي ڪانووڪيشن ۾ ڊاريڪٽوريٽ يعني پي ايڇ ڊي ڊگري حاصل ڪيائين ان سان گڏوگڏ ايڪٽو ريسرچ جي دوران ٻٽيھ پبليڪيشن عالمي ۽ ملڪي ساک وارن رسالن ۾ ۽ جرنلن ۾ ريسرچ پيپر شايع ٿيندا رھيا آھن.

ريسرچ دوران ٽي اليڪٽوپيراسائيٽ ڪاپي پورڊ جاندار نوان ڳوليا اھن جيڪي سائنس جي دنيا ۾ پھريون نمبر يعني پھريون دفعو انٽر ڪيون ويون آھن ان سان گڏو گڏ سترنھن مائڪرو اسڪوپڪ ذوب لنڪٽران پاڪستان ۾ پھريون ڀيرو رڪارڊ ڪيون ويو آھن منڇر ڍنڍ، ڪينجھر ڍنڍ، ھاليجي ڍنڍ، نرڙي ڍنڍ، ريگون ڍنڍ، چوٽي واري ريزو واٽر جي ماحولياتي گدلاڻ ۽ مڇين جي پراڊڪشن تي به ڪم ڪيو اٿن ان کان علاو ڊبليو ڊبليو ايف پاڪستان جي انڊس فار آل پروگرام ۾ واٽر ڪوالٽي ۽ فشريز پوٽينشل لاءِ ڪنسلٽنٽ جون خدمتون سرانجام ڏنيون اٿن ٽيچنگ دوران ٻن ايم فل اسڪالرن کي ڪاميابي سان ٿيسز مڪمل ڪرائي ڊگري يافته ڪيو آھي.

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Waan Aj ba Rozgar Jo Zario مڃ جو واڻ

Feature
By Manzoor Ahmed

قديم زماني کان وٺي اسان جي سنڌ سڌريل ۽ هنرن ۾ مشهور رهي آهي، هتي جا مرد محنتي زالون سگهڙ ۽ سڄاڻ آهن، خاص ڪري سنڌ جي ٻهراڙين جون عورتون جيڪي مختلف هنرن، جيئن رلين ٺاهڻ، ڀرت ڀرڻ، ٽوپين ٺاهڻ، ڪپڙا سبڻ ته ڪٿي واڻ ٺاهڻ جو هنر اسان جي سنڌ ۾ ڪافي اهڙيون عورتون پڻ آهن جيڪي انهن هنرن کان محروم آهن اهي وري پنهنجي گهر جي ڪم ڪار سان گڏوگڏ پنهنجي ورن سان ڪلهو ڪلهي سان ملائي ٻني ٻاري جي ڪم ڪار ۾ هٿ ونڊرائن ٿيون، واڻ جو هنر سنڌ جي تاريخ جو تمام قديمي هنر آهي.

هن هنر جي شروعات سنڌ ۾ اڄ کان چوڏنهن سئو سال پهريان ٿي جڏهن اميرحمزه، جيڪي عربستان جا وڏا واپاري هئا، سندن واپار اٺن ذريعي مختلف ملڪن ۾ ڪيو ويندو هيو، سندن واپار بلوچ قوم ڪندي هئي، سندن وصال کان پوء بلوچ قوم مڪه کان مديني، عراق کان ۽ ايران رستي بلوچستان ۾ آباد ٿيا، انهي دور ۾ بلوچ قوم کي پنهنجي پيٽ گذر لاءِ ڪو ذريعونه هيو تنهن لا انهن پيش نالي جابلو ٻوٽي کي استعمال ڪيو جنهن کي وڍي ان مان واڻ ۽ ڪافي ائٽم ٺاهي، انهن کي وڪرو ڪري پنهنجو پيٽ گذر ڪندا هئا، بعد ۾ بلوچ قوم جا ڪجهه خاندان، خانداني تڪرار سبب بلوچستان کان سنڌ ڏانهن هجرت ڪرڻ لڳا، اهڙي طرح اهو هنر سنڌ ۾ عام جام ٿيڻ لڳو، هينئر اهو هنر دادو ضلعي، ٽنڊوالهيار، هالا شهرن جي ٻهراڙين ۾ عام جام ڪيو ويندو آهي، جيڪو بلوچ قوم جي مخصوص ڪميونٽي جون عورتون پنهنجي تهذيب کي برقرار رکندي، اڄ جي تيز رفتار دور ۾ انهي هنر کي هٿي وٺرائي رهيون آهن، واڻ ٻن قسمن جي قدرتي ٻوٽين مان تيار ڪيو ويندو آهي سَرَ (ڪانهن ) جنهن مان مُڃ جو واڻ تيار ڪيو ويندو آهي، مڃ جو واڻ اهي عورتون تيار ڪنديون آهن، جيڪي تمام گهڻيون مجبور ۽ لاچار عورتون هونديون آهن، اهو انهي ڪري جو سرَ (ڪانهن) بنا رقم جي مليو وڃي، رڳو ڏانٽن ذريعي لڻڻو پوندو آهي، جنهن لا واهن ۽ ڍنڍن ۽ ڍورن جي ڪپ تي وڃڻ جي ضرورت پوندي آهي، سرَ کي ڪاٺ جي ٿُڙن تي ڪُٽي انهن جون تندون ڪري پاڻي سان پسائي، هٿن ذريعي وٽيو ويندو آهي، بعد ۾ انهن کي ڪجهه وفقي کان پوء ڪل ذريعي پهچايو ويندو آهي، اهڙي طرح مڃ جو واڻ تيار ڪيو ويندو آهي ، مڃ جو واڻ هالا تعلقي ۾ تمام گهڻو مشهور آهي، جيڪو سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ جا ماڻهو هتي وڃي خريد ڪندا آهن، هي واڻ صفائي ۽ سٿرائي ۽ رنگ جو ڀورو هئڻ ڪري پنهنجو اگهه پاڻ ٻڌائيندو آهي.

واڻ جو ٻيو نالو پيش نالي هڪ جابلو ٻوٽي مان تيار ڪيو ويندو آ هي، هي هڪ قدرتي ٻوٽي آهي جيڪا هزارن سالن کان بلوچستان جي جابلو علائقن جنهن ۾ ڪولو بار کان، رڪني ۽ لس ٻيلي جي علائقن ۾ عام جام ٿيندي آهي، انهن علائقن جا رهواسي ان ٻوٽي کي لوهه جي سخت اوذارن وسيلي لڻي جابلو چوٽين ۽ ميدانن مان خچرن ۽ گڏهن ذريعي روڊن تائين پهچائيندا آهن بعد ۾ ٽرڪن ذريعي حب چوڪي ۽ ٻين رستن کان ملڪ جي انهن علائقن تائين پيش پهچائي سٺو ناڻو ڪمايو ويندو آهي، هي پيش تڏن ٺاهڻ ، ٻهارن ٺاهڻ ۽ خاص ڪري واڻ جي هنر لا نهايت ڪارائتي ٻوٽي آهي، ٽنڊوالهيار ضلعي جي ڳوٺ الهه بخش ارباب جيڪو پيش جي واڻ جي حوالي سان پوري سنڌ ۾ مشهور آهي، هي هنر مجيداڻا ڪميونٽي جون مخصوص عورتون هڪ سئو سال کان پنهنجي روايتن ۽ رسمن کي برقرار رکندي انهي هنر کي هٿي وٺرائي رهيون آهن، جتي آرڊر تي واڻ تيار ڪيو ويندو آهي، هتي ٽن قسمن جو واڻ تيار ڪيو ويندو آهي، پهرين نمبر جو واڻ بالڪل سنهو جيڪو مڃ جي واڻ کان به باريڪ هوندو آهي، ڏسڻ واري جي ڏندن ۾ آڱريون اچيو وڃن ته ڪهڙي مهارت سان تيار ڪيو ويو آهي، ٻيو ۽ ٽيون نمبر واڻ جيڪو عام جام ٺاهيو ويندو آهي، پيش جو واڻ، مڃ جي واڻ ٺاهڻ کان مشڪل آهي، جنهن لا تمام گهڻن مرحلن مان گذرڻو پوندو آهي، پهرين ته پيش جي ڦڙهن کي باريڪ (سنهو) ڪري، انهن جون 2 کان 3 ڪلو جون موڙهيون ٺاهي انهن موڙهين کي ٻڌو ويندو آهي، بعد ۾ زمين ۾ لڳل پٿر سان ڪٽيو ويندو آهي، اهي موڙهيون ڳري تندون ٿي وڃن انهن کي پاڻي سان پسائي هٿن سان وٽيو ويندو آهي، بعد ۾ انهن کي چرکين ۽ ڪلن ذريعي وٽ ڀري تيار ڪيو ويندو آهي، پسيل هئڻ ڪري سج جي روشني ذريعي 5 کان 6 ڪلاڪ سڪايو ٻٻرن ۽ ڪاٺ جي ٿڙن تي گسائي، ڪينچي ذريعي بج لاهي تيار ڪيو ويندو آهي، اهڙي طرح واڻ پنهنجي اصل شڪل اختيار ڪري وٺندو آهي، شروع کان وٺي آخر تائين هڪ مڻ واڻ تيار ڪرڻ ۾ هڪ عورت کي 15 ڏينهن لڳندا آهن، ايتري محنت ۽ جفاڪشي جي باوجود انهن عورتن کي ايترو اجورو نٿو ملي جيتري محنت انهي ڪم ۾ ٿيل هوندي آهي. سنڌ جي هن هنر توڙي ٻيا گهرو هنر جن تي اسان کي فخر آهي، تن کي ترقي وٺائي وڃي انهن جي محنت جو اجورو، محنت کي ڏسي ادا ڪيو وڃي، جنهن سان عورتن جي انهي هنر ۾ دلچسپي رجهان وڌي وڃي، ان سان گڏوگڏ واڻ جي هنر کي رڳو بلوچ ڪميونٽي تائين محدود نه رکيو وڃي بلڪه پوري سنڌ ليول تي هٿي وٺرائي وڃي.

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi.
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Mini Cinema Culture مني سينيما

Article

By Zafar Hussain Shah

اسان سنڌي جيترا مهمان نواز هئاسين اوترا ئي اڄ به آهيون
ها پر اڄ اسان جون اوطاقون ۽ اسان جون ٻنيون هن سائنس جي ترقيءَ کسي ورتيون آهن تنهن هوندي به اسان ان سائنس جي ترقيءَ کي به ساڻ کڻي هلڻ جي ڪوشش ۾رڌل آهيون جنهن جو واضع مثال اڄ ڪلهه توهان کي هر ڳوٺ ۽ واهڻ وستيءَ ۾ ماڻهن جو هڪ هجوم جي شڪل ۾ ايندو اهو هجوم نه اوطاق نه اوتاري تي ۽ نه ئي ڪنهن لانڍي ۾ نظر ايندو پر اهو سائنس جي وجھ سان هڪ رنگين اسڪرين جي اڳيان ويٺل ۽چانهه جي سپ مٿان ۽سگريٽ جو سوٽو هڻندڙ ڳوٺ جي هوٽل تي نظر ايندو دنيا جي پريشانين، بيروزگارين، پاڻي جي اڻاٺ، سياست جي داءُ ۽ پيچن کان بالاتر، سنجي دت، اڪشي ڪمار ۽ سني ديول جي بهترين ايڪشن موويز ڏسندي ۽ تفريح ڪندي ملندو. ان مني سينيما اسڪرين تي اونهاري جي منجهند جي ڇِتي جهولي کان بچاءُ جو ذريعو ۽ سياري جي پاري کان ڍڪ هوندو آهي. بيروزگاري جون سوچون گھٽائڻ لاءِ ۽ مائٽن جي روڪ ٽوڪ کان اتي ويٺا ملندا آهن.

اوطاقون ته سائنس جي ترقي ختم ڪري ڇڏيون آهن اهي صرف موت جي ڏينهن ۾ تڏو ڪري ويهڻ ۽ شادي جي خوشين ۾ استعمال ٿينديون آهن. باقي مهمان نوازي ته هوٽلن تي به ويهي ڪري سگهجي ٿي. جيڪا هوٽل تي مهمان کي چانهه پياري ڪندا آهن. پري کان ڪو دوست ڏسندا ته پاڻ اچڻ سان ئي ٻنهي جو وڏو ڀاڪر لڳي ويندو ڄڻ ته هو ڪافي صديون بعد مليا هجن. رومال ڪلهي تي ٽوپي نڙاڙ تي وڏو بوٽ پاتل پيو هوندو ”او چانهه وارا جلدي دودهه پتي چانهه کڻي آ، ها نظام (فلاڻا) ڇا هال آهن، ڪٿي آهين، نظر ئي ڪونه پي آئين، وڏا حوال ڏئي“ گهر ۾ لڀي کائڻ لاءِ اٽو ڪونه، ٻارن کي پائڻ لاءِ ڪپڙا ڪونه، پيرن ۾ چپل ڪونهي، ڪمائڻ لاءِ گهر واري لاباري ۽ ٿريشر تي ۽ هي همراهه ٻول جي مٿان ٻول پيو ٻڌائي پاڻ سينيما تي فلمون ڏسندي ٽائيم پاس ڪري ڇڏي. ٻئي ڏينهن مولا مالڪ آهي نه ته کڻي رات جو ڪنهن جي گهر تي ڌاڙو ته ڪي وري نلڪن مان بلٽ چورائيندا نظر ايندا، ڪي وري گاڏين جي ڦر تي ته ڪي وري واٽر سپلاءِ جا ٽرانسفارمر چورايندا وتندا، ڪجهه وري مال جي واڙي مان مينهون، ٻڪريون يا ڍڳيون ڪاهي وڃن ٿا. پيرو ڏس ته حجي شفو جي گهر جو. حاجي شفو ته اڳي ئي قران هٿ ۾ سڌو سائين امام علي شاهه جي اوطاق تي سائين مرشد مون سان ظلم مان توهان جو نوڪر،خادم، هاري مون سان ظلم پيو ٿي مطلب ته وچ تي مال اڃا ٻيو پير کنيو پيو وڃي اڄ ڪلهه جي معاشري ۾ ڄڻ ته مني سينيما هڪ ڪلسٽر جيان ٿي وئي آهي جتي اڄ اوطاقن بجاءِ مني سينيما تي ويهڻ کي ماڻهو وڌيڪ پسند ڪن ٿا. پر اتي ويهڻ سان نه صرف انهي جا عادي ٿين ٿا بلڪ آهستي آهستي ٻين به براين ۾ پئجي وڃن ٿا. جتي ماڻهو سگريٽ، ڀنگ چرس ۽ آفيم جو عادي ٿيو وڃي.

هڪ ٻيو سوال به اڀري ٿو آدم شماري وڌڻ سان انسانن جا خيالات اهڙين شين ڏانهن ٿي وڃن ٿا ها اهي به پنهنجي جا تي صحيح آهن جيڪڏهن گهر جا ماڻهو وڌي ٿا وڃن ۽ ڪمائڻ وارو هڪ آهي ته پوءِ عورت کي بلڪل حق آهري ته اهي به گهر کي هلائن پر ائين به ته ناهي نه ته گهر کي هلائڻ واري عورت ۽ مرد هوٽلن تي! يا وري اهڙي قسم جا به واقعا اڄڪلهه وڌي ويا آهن ته پئسو هوندي به ان کي اجايو سجايووڃائڻ ي کڻي چئجي ته پئسي جو ذيان يا پئسي کي اڏائڻ ها اڄ ڪلهه جا نوجوان ائين به چاهين ٿا ته بلي بابو قرضي هجي پر اهو نوجوان منهنجو بوٽ ته لازمي آ ته پالش هجي گھٽ ۾ گھٽ سئو رپيا منهنجي کيسي ۾ هجن روز نئون ڪاٽن جو وڳو هجي آئون ڏاڙهي به پاڻ نه لاهيندس اها به حجم کان ڪرائيندس ۽ N series سيٽ هجي ان کان علاوه هڪآزار کڻي چئجي ته اهو آهي بيروزگاري ته اهو تمام گھڻو، ۽ ان جو حل به لازمي آهي ته بيروزگاري جي ڪري ئي اڄ ڪلهه جا پڙهيل لکيل نوجوان وڃي مني سينيما جهڙين جاين تي مجبور ٿين ٿا. اهو ان جي ڪري جو جيڪو سرڪاري ملازم آهي اهو پنهنجون شيون پنهنجي اولاد کي ڏيڻ جا خواهشمند ٿين ٿا. ته ان جي ڪري موجوده جيڪي نوجوان آهن جنهن ۾ ڪيترا ئي نوجوانن کي وري ميرٽ تي نه ملڻ ڪر انهن جاين تان تي وڃڻ تي مجبور ڪيو وڃي ٿو يا ڪجهه اهڙا نوجوان به هوندا آهن جيڪي گهر جي مجبورين يا مائٽن جو چئو چوا جي ڪري اهڙين خراب عادتن تي فائز ٿين ٿا. يا کڻي ائين چئجي ڪجهه اهڙا ماڻهو به آهن جيڪي اهڙي معاشري ۾ رهي ڪري خراب سنگت جا اثرات پئجي وڃڻ جي ڪري خراب عادتن ۾ ڦاسن ٿا.

سنڌي ميڊيا جيڪو پنهنجو ڪردار ادا ڪري رهي آهي ته ان ۾ عام ماڻهو سان گڏ سنڌي ميڊيا جو به ڪجهه حد تائين خراب اثر ماڻهن تائين پهچن ٿا. هنن ڊرامن ڪجهه اهڙا قصا ٿين ٿا انهن جا اثرات اسان جي معاشري ۾ ته نٿا پيا اچن جهڙي طرح هي ڪهاڻيون آهن.

سچ پڇو ته اڄ ڪلهه هوٽلنگ ئي هڪ بهترين روزگار آهي جيڪو ايترو ڪاروبار ڪري ٿو جيڪو ئي ٻيو ڪو ڪندو هجي. اڄڪلهه ڳوٺن ۾ اهو واحد ادارو آهي جتي توهان کي وڌ ۾ وڌ ماڻهو موجود ملندا پوءِ اها اونهاري جي ڇتي جهولي واري منجهند هجي يا سياري جو ڇتو پارو.

منهنجي چوڻ جو مقصد اهو ناهي ته مني سينيما مان ماڻهن تي خراب اثر پون ٿا پر ڪجهه اهڙيون ڳالهيون به آهن جن تي ڪنٽرول ڪرڻ لازمي آهي ٿي سگهي ٿو ان جي اڌڻ سان اسان اڳتي هلي ڪري ڪنهن وڏي مصيبت ۾ نه ڦاسون.*

This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Hunar Bna Kaamiyabi Ka Raasta

 ہنر بنا کامیابی کا راستہ ۔ تحریر: فراز بیگ 

Siraj Ahmed Ansari : Profile

By Faraz Biag



This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi
Also visit www.weeklyroshni.com
S.Ahsan

Talba Iss Mushkil Dor main Agay barhnay ki Koshish Karain : Syed Mushtaq Ali Qazmi

 سید مشتاق علی کاظمی کا انٹریو ۔ ندا شیخ 

Interview with  Syed Mushtaq Ali Qazmi  By Nida Sheikh

Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan

Hyderabad ki Pehli aur Bari Mobile Market

First And Largest Mobile Market of Hyderabad

Feature :  By: Khurram Sheikh 

 حیدرآباد کی پہلی اور بڑی موبائل مارکیٹ ۔ خرم شیخ



This practical work was carried out under the supervision of Sir Sohail Sangi.
Also visit www.weeklyroshni.com

S.Ahsan